داشتن خلاقیت در کسب و کار یکی از مهم ترین عوامل رشد و پیشرفت در کسب و کار است. خلاقیت به کارگیری توانایی های ذهنی برای ایجاد یک ایده یا یک مفهوم تازه است. خلاقیت شامل تولید چیزی است که هم اصیل و هم ارزشمند باشد.
تصورات مؤثر خلاقیت:
تصورات مؤثر در خلاقیت، عبارتند از:
- تصورات مثبت یا حدس زننده: تصوراتی که ما از چیزهای لذت بخش و اتفاقاتی که دوست داریم برایمان بیفتد در ذهن می سازیم. مانند تصورات بصری که به ما امکان می دهد هر تصویر فکری دلخواه را در مغز به وجود آوریم.
- تصورات بازسازنده: تصوراتی که ما را قادر می سازند تا تصویرهای گذشته را به طور غیر ارادی در مغز خود بازسازی کنیم.
- تصورات ساختاری: حس ذاتی برای تجسم اشکال سه بعدی و توانایی غریزی برای ساختن تصویری واضح و سه بعدی در مغز از نقشه ای مسطح، مانند قدرتی که هوانوردان را در فرود آوردن هواپیما به زمین در پروازهای بدون دید یاری می کند.
- تصورات جانشینی: تصوراتی که به وسیله آنها می توانیم خود را به جای دیگران قرار داده و در غم ها و شادی های آنها شریک شویم.
- تصورات پیش بینی کنند: تصوراتی که انسان را قادر می سازند تا در مورد آینده حدس زده و آن را پیش بینی کند.همچنین برای رشد و تکامل خلاقیت زمینه های فرهنگی و اجتماعی نیز وجود دارد.گاهی پاره ای از باورها می تواند مانعی اساسی در رشد بنیان خلاقیت در نظام فکری و آموزشی یک جامعه شود. بویژه اگر این باورها انگیزه نوآوری را متوقف یا راکد کند. جوامعی که گوشه گیری و انزواطلبی را ارزش میدانند بستر مناسبی برای بروز خلاقیت نیستند.
شش مرحله فرآیند خلاقیت:
فرآیند حل خلاقانه مسائل، دارای الگویی شش مرحله ای است.
- مرحله اول: حقیقت یابی
حقیقت یابی شامل گام های زیر است:
- تعریف مسئله: در این مرحله فرد مسائلی را که باید حل کند شناسایی و انتخاب می کند.
- آماده سازی: جمع آوری و گزینش داده های مربوط به موضوع که این داده ها شامل دانشی که از قبل در ذهن وجود داشته به علاوه دانش‌هایی است که جدیداً برای حل خلاق مسئله جمع آوری می‌کنیم.
- مرحله دوم: پالایش
داده های جمع آوری شده نیاز به پالایش و طبقه بندی اساسی دارد تا اطلاعات سره از ناسره را از هم جدا کرده و میان اندیشه ها و مطالب مناسب بیهوده تفکیک قائل شویم و آنهایی را که به درد نمی‌خورند در سطل زباله ای بزرگ بریزیم.
- مرحله سوم: تجزیه و تحلیل
در این مرحله، فرد در عمق اطلاعات دریافتنی به کنکاش و جستجو می پردازد و مطابق با مسئله و هدفی که از حل مسئله دارد، از اطلاعات استفاده می کند. البته بخشی از این تلاش به صورت ناآگاهانه بوده و ذهن به طور ناخودآگاه به پردازش اطلاعات در ذهن می پردازد که به آن «دوره کمون» (والاس ۱۹۲۶) نیز گفته می شود.
- مرحله چهارم: ایده یابی
در این مرحله، به کمک داشته های ذهنی که در مراحل اول تا سوم طی فرآیندهای ویژه ای جمع آوری و پردازش شده اند، فرد شروع به تولید ایده های خلاقانه می کند که شامل گام های زیر است:
- ایجاد ایده ها: تدبیر ایده های آزمایشی موقت به عنوان سرنخ های ممکن
- پروراندن ایده ها: این مرحله با انتخاب مفیدترین ایده های حاصله و افزودن یا تغییر و ترکیب آنها که منجر به ایجاد ایده های جدیدتر و متکامل تر می شود انجام می پذیرد.
- مرحله پنجم: راه حل یابی
این مرحله شامل دو گام زیر است:
- ارزشیابی فرد: فرد از این طریق بهترین ایده های تولید شده را انتخاب می کند.
- گزینش: انتخاب راه حل نهایی از میان ایده های انتخاب شده و پیاده سازی آن
- مرحله ششم: بازخوردگیری
این مرحله، پس از پیاده سازی ایده هایی که در مرحله پنجم گزینش شد، صورت می گیرد. با گرفتن بازخورد مناسب ضعف ها و کاستی های ایده ها مورد بررسی قرار می گیرد و با استفاده از تجربیات عملی، ایده ها متکامل تر و عملی تر می شوند. طی این مراحل، در مرحله اول تا سوم فرد با استفاده از نیروی تعقل به جمع آوری اطلاعات و بازپروری آنها می پردازد. در مرحله چهارم که اوج تعامل قوه تفکر و تخیل است و باید آن را هنگامه بروز جوانه های خلاقیت در ذهن آدمی دانست، با استفاده از قدرت تصور و خیال پردازی و با کمک داده های پردازش یافته مراحل قبل، ذهن موفق به ابداع ایده های درخشان می شود. در مرحله پنجم و ششم به کمک قوه داوری و قضاوت که خود از شئون تفکر است و پیشتر در مورد آن توضیح داده شد، بهترین و عملی ترین راه ها را انتخاب و با گرفتن بازخورد مناسب به کمک تفکر علت و معلولی و قضاوتی، یافته های ذهنی را به راه حل های عملی و کارامد تبدیل می کنیم.برخی دیگر بر اساس نظریه معرفت شناختی برای فرآیند خلاقیت مراحل دیگری را بیان داشته اند.
